Η ακμή αποτελεί τη συνηθέστερη αιτία επίσκεψης εφήβων στο δερματολόγο. Η ακμή είναι νόσος του δέρματος που εμφανίζεται κατά κύριο λόγο στην εφηβική ηλικία και έχει σαν αποτέλεσμα την αυξημένη λιπαρότητα του δέρματος, καθώς και μια ποικιλία βλαβών στο πρόσωπο και το σώμα.
Η ακμή προκαλείται από την υπερδραστηριότητα των σμηγματογόνων αδένων, σε συνδυασμό με την απόφραξη του εκφορητικού τους πόρου. Στην ακμή συμβάλλει και ο αποικισμός του δέρματος με το μικρόβιο Propionibacterium Acnes.
Τύποι ακμής
- Κοινή Ακμή
Αυτή είναι η συνηθέστερη μορφή ακμής. Αποτελεί μία από τις πρώτες εκδηλώσεις της εφηβείας. Η κοινή ακμή εμφανίζει τη μέγιστη δραστηριότητά της στις ηλικίες 16 και 18 ετών και μετά σταδιακά υποχωρεί. Συχνά όμως η ακμή δεν εξαφανίζεται μέχρι την αρχή ή και τη μέση της τρίτης δεκαετίας.
Ακμή εμφανίζει σχεδόν το 100% των εφήβων σε κάποιο βαθμό και έτσι σε ορισμένα άτομα η ακμή θεωρείται εντελώς φυσιολογική κατάσταση που συχνά αγνοείται, ενώ σε άλλα αντιπροσωπεύει νόσο για την οποία απαιτείται θεραπευτική αγωγή. Ακμή εντοπίζεται συνήθως στις περιοχές που βρίθουν από σμηγματογόνους αδένες, τουτέστιν στο πρόσωπο, στην πλάτη και το στήθος.
- Μετεφηβική Ακμή
Αυτός ο τύπος ακμής είναι πολύ συνήθης σε γυναίκες κατά την τρίτη και τέταρτη δεκαετία της ζωής. Πρόκειται για ενήλικες γυναίκες που δεν είχαν ποτέ πρόβλημα ακμής κατά την εφηβεία τους. Η ακμή αυτή συνήθως υποχωρεί κατά το μέσο ή περί το τέλος της τέταρτης δεκαετίας, όχι όμως σε όλες τις περιπτώσεις.
Τα σπυράκια της ακμής αυτής εμφανίζουν χαρακτηριστική προτίμηση στο πηγούνι και τη γνάθο και καταλήγουν σε επώδυνα οζίδια βαθιά στο δέρμα.
Η μετεφηβική ακμή εμφανίζει έξαρση λίγες μέρες πριν από την αναμενόμενη εμμηνορρυσία. Οι περισσότερες από τις ασθενείς έχουν χαμηλά επίπεδα σφαιρίνης που δεσμεύει τις γεννητικές ορμόνες, και η συνακόλουθη αύξηση της ελεύθερης τεστοστερόνης που κυκλοφορεί στο αίμα είναι υπεύθυνη για την ακμή. Ορισμένες από τις ασθενείς που πάσχουν από ακμή ενηλίκων γυναικών έχουν χαρακτηριστικά του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών.
- Βρεφική Ακμή
Αυτός ο τύπος ακμής είναι πολύ συχνός στην αρχή της βρεφικής ηλικίας και μπορεί να οφείλεται σε διαπλακουντική διέγερση των σμηγματογόνων αδένων από τα ανδρογόνα των επινεφριδίων μάλλον παρά σε πρόσληψη ανδρογόνων από τη μητέρα με το θηλασμό.
Η ακμή εμφανίζεται κατά κύριο λόγο στα μάγουλα και υποχωρεί μετά από λίγους μήνες. Σε σπάνιες περιπτώσεις η νεογνική ακμή μπορεί να υποδηλώνει πρώιμο σύμπτωμα αρρενοποιητικού όγκου είτε συγγενούς υπερπλασίας των επινεφριδίων.
- Φαγεσωρική Ακμή
Πρόκειται για έναν ήπιο τύπο ακμής, κατά τον οποίο το δέρμα εμφανίζει χαρακτηριστικά φαγέσωρες (μαύρα στίγματα). Ο φαγέσωρας στην ακμή συνίσταται σε απόφραξη του τριχοσμηγματογόνου πόρου με βύσμα από κερατίνη. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η επιδερμίδα που επενδύει τον πόρο δεν υφίσταται φυσιολογική κερατινοποίηση, με αποτέλεσμα η κερατίνη να μην αποβάλλεται κανονικά.
Τα πέταλα της κερατίνης προσκολλώνται μεταξύ τους, μαζί με σμήγμα και μικροοργανισμούς και αποφράσσουν τον αδένα δημιουργώντας ακμή.
Οι φαγέσωρες της ακμής διακρίνονται σε κλειστούς (άσπρα λευκωπά επάρματα), που παρουσιάζονται όταν ένας πόρος δεν έρχεται σε επαφή με τον αέρα και ανοικτούς (μαύρα στίγματα), όταν οι πόροι έρχονται σε επαφή με τον αέρα.
- Βλατιδοφλυκταινώδης Ακμή
Αυτός ο τύπος φλεγμονώδους ακµής απαντάται συχνότερα. Οι συνήθεις θέσεις εντοπισμού είναι το πρόσωπο, ο θώρακας, η ράχη και οι ώµοι. Το εξάνθημα της ακµής αυτής είναι ποικιλόμορφο και χαρακτηρίζεται από φαγέσωρες, βλατίδες, φλύκταινες και πολλές φορές αντιαισθητικές ουλές.
Μπορεί να υποτροπιάζει ακόµη και υπό θεραπεία. Είναι µία αρκετάσοβαρή µορφή ακμής η οποία δημιουργεί δυσάρεστα ψυχολογικά συναισθήματα.
- Κυστική Ακμή
Πρόκειται για εξαιρετικά δυσάρεστη μορφή ακμής. Διαφέρει από την κοινή ακμή στη βαρύτητα των βλαβών, τη χρονιότητά της και, μέχρι τελευταία, στη σχετική της αντίσταση στη συνήθη θεραπευτική αντιμετώπιση.
Η κυστική ακμή, η οποία αρχίζει κατά την εφηβεία παρατηρείται και στα δύο φύλα, αλλά πιθανώς συχνότερα στους άνδρες. Οι βλάβες που τη διακρίνουν από την κοινή ακμή είναι οι βαθιές και επώδυνες βλατίδες και οζίδια που εμφανίζονται, καθώς και η επακόλουθη ουλοποίηση, η οποία προκαλεί δυσμορφία με το σχηματισμό ουλών.
Οι ουλές της κυστικής ακμής μπορεί να είναι ατροφικές, υπερτροφικές ή χηλοειδή (χηλοειδής ακμή).
Η κυστική ακμή δεν αποδράμει μετά την εφηβεία αλλά επιμένει και μέχρι την αρχή της μέσης ηλικίας. Μπορούν να εμπλέκονται το πρόσωπο, ο θώρακας και η ράχη ξεχωριστά είτε και όλα μαζί. Επανάσταση στη θεραπεία αυτού του τύπου ακμής έφερε η χρήση των από του στόματος ρετινοειδών (13-cis-ρετινοϊκού οξέος).
- Κεραυνοβόλος Ακμή
Αυτός ο τύπος ακμής αφορά κυρίως νεαρούς άρρενες ηλικίας 13 έως 17 ετών. Η ακμή αυτή εμφανίζει οξεία έναρξη και έχει βαριά κυστική μορφή με συνοδό διαπύηση και πάντοτε εξέλκωση. Επιπλέον, οι πάσχοντες από κεραυνοβόλο ακμή εμφανίζουν πρόσθετα γενικευμένα συμπτώματα όπως κακουχία, εύκολη κόπωση, πυρετός, γενικευμένες αρθραλγίες, λευκοκυττάρωση και αυξημένη ΤΚΕ.
- Θερινή Ακμή ή «ακμή της Μαγιόρκα»
Η ακμή αυτή εμφανίζεται μετά από έκθεση στον ήλιο, ιδίως σε γυναίκες ηλικίας 20-30 ετών, στον κορμό και τους ώμους. Οι βλάβες της ακμής αυτής είναι μονόμορφες και δεν παρατηρούνται φαγέσωρες.
- Τροπική Ακμή
Αυτή η μορφή ακμής παρατηρείται συνηθέστερα σε τροπικά, δηλαδή υγρά και θερµά κλίµατα καθώς και σε άτοµα που το εργασιακό τους περιβάλλον χαρακτηρίζεται από υψηλές θερμοκρασίες. Η τροπική ακμή έχει αιφνίδια έξαρση και χαρακτηρίζεται από βλατίδες, ο εντοπισμός των οποίων αφορά στην πλάτη, στον κορµό, στους µηρούς και στους ώµους. Οι βλάβες της τροπικής ακμής υποχωρούν συνήθως με την αλλαγή του περιβάλλοντος.
- Επαγγελµατική Ακμή
Αυτός ο τύπος ακμής εµφανίζεται σε ασθενείς που έρχονται σε επαφή µε ορισµένες ουσίες στον εργασιακό τους χώρο. Έτσι μπορεί να παρατηρηθεί ακµή από έλαια σε εργάτες που έρχονται σε επαφή µε ορυκτέλαια, πετρέλαιο, προϊόντα πίσσας κ.λπ.
Σε αυτή την περίπτωση παρατηρούνται ανοιχτοί φαγέσωρες, βλατίδες ή φλύκταινες στο πρόσωπο, στους βραχίονες και στους µηρούς. Στην επαγγελματική ακμή κατατάσσεται και η χλωροακµή, δηλαδή ακµή από χλωριούχα, η οποία εκδηλώνεται σε εργάτες που είναι εκτεθειµένοι σε χλωροναφθαλένια, διοξίνη και σε άλλες χηµικές ουσίες. Σε αυτή την ακμή παρατηρούνται ανοικτοί φαγέσωρες, βλατίδες, φλύκταινες και κύστες και η κατανομή τους αφορά στο πρόσωπο, στους µηρούς και στα χέρια.
- Ακμή από φάρμακα
Η ακµή αυτή προέρχεται από φάρµακα τα οποία χορηγούνται είτε τοπικά είτε συστηµατικά, όπως για παράδειγμα ανδρογόνα, οιστρογόνα, αντιφυµατικά, κορτικοστεροειδή, λίθιο κ.α. Η ακμή από στεροειδή έχει χαρακτηριστική εικόνα, καθώς είναι μονόμορφη, αποτελείται δηλαδή μόνο από φλυκταινίδια και όχι από βλατίδες και φαγέσωρες.
- Ακμή από καλλυντικά
Αυτή η μορφή ακμής παρατηρείται κατά τη χρήση διαφόρων καλλυντικών προϊόντων και συγκεκριμένα οφείλεται στις πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τους όπως για παράδειγμα λανολίνη, βαζελίνη, βουτυροκακάο, φυτικά ή χηµικά έλαια κτλ. Η εν λόγω ακμή χαρακτηρίζεται από κλειστούς φαγέσωρες, βλατίδες και σπανιότερα από φλύκταινες, ενώ η συνήθης θέση εντοπισμού της είναι εκεί που απλώνονται τα καλλυντικά προϊόντα, δηλαδή στο πρόσωπο, στους κροτάφους, στο µέτωπο και στα µάγουλα.
- Τραυματική Ακµή νεαρών γυναικών
Αυτός ο τύπος ακμής περιορίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε γυναίκες, οι οποίες μπορεί να μην είναι πάντοτε ιδιαίτερα νεαρές. Πολλοί πάσχοντες από ακμή ασχολούνται με τα «σπυράκια» τους, τα οποία παρενοχλούν και κακοποιούν συνεχώς με διάφορους τρόπους και κυρίως με συμπίεση με τα δάκτυλα. Όταν η κακοποίηση των βλαβών της ακμής παίρνει διαστάσεις εμμονής προκύπτει η προκλητή ακμή, δηλαδή ακμή που την προκαλεί το ίδιο το άτομο. Το πιθανότερο είναι ότι δεν υπάρχει στην πραγματικότητα καθόλου ακμή, είτε αν υπάρχει, αυτή είναι ήπιας μορφής. Πρόκειται για προστατευτική ενασχόληση, κάτω από την οποία υποβόσκει συναισθηματική απογοήτευση.
Οι βλάβες της προκλητής ακμής είναι σχεδόν αποκλειστικά αυτές που προκύπτουν από τον αυτοτραυματισμό των ατόμων. Στην ακμή αυτή παρατηρούνται δύσμορφες εκδορές, μεταφλεγμονώδης υπερμελάγχρωση και ουλές, ενώ οι βλάβες εντοπίζονται κατά κύριο λόγο στο πρόσωπο, στις παρειές και στο πηγούνι. Μολονότι τα άτομα που πάσχουν από προκλητή ακμή παραδέχονται ότι παρενοχλούν συνεχώς το δέρμα τους, ουσιαστικά είναι αδύνατον να πειστούν να εγκαταλείψουν αυτή τη συνήθεια, επομένως η ψυχολογική υποστήριξη, αν και με αμφίβολα αποτελέσματα, κρίνεται αναγκαία σε αυτού του τύπου την ακμή.
- Ροδόχρους Ακμή ή Ροδόχρους Νόσος
Η ροδόχρους ακμή δεν αποτελεί μορφή της ακμής, παρόλα αυτά επειδή αποκαλείται και αυτή ακμή συχνά συγχέεται, γι αυτό και περιγράφεται. Ουσιαστικά πρόκειται για μια χρόνια ακμοειδή διαταραχή των τριχοσμηγματογόνων μονάδων του προσώπου, που συνοδεύεται από αυξημένη αντιδραστικότητα των τριχοειδών στη ζέστη, οδηγώντας σε ερυθρίαση (flushing) και τελικά σε ευρυαγγείες. Δε φαίνεται να συσχετίζεται με την ακμή αν και συχνά συνυπάρχει και μάλιστα η ακμή μπορεί να προηγείται.
Η ροδόχρους ακμή αποτελεί αιτία σημαντικής αισθητικής παραμόρφωσης. Απαντάται συχνότερα σε γυναίκες ηλικίας 30 έως 50 ετών. Αρχικά στην ροδόχρου ακμή εμφανίζονται μικροσκοπικές βλατιδοφλύκταινες και οζίδια με χαρακτηριστική συμμετρική κατανομή στο πρόσωπο (παρειές, πηγούνι, μέτωπο, μεσόφρυο, μύτη), ερυθρό προσωπείο, ενώ δεν παρατηρούνται φαγέσωρες. Αργότερα τη θέση του εξανθήματος μπορεί να πάρουν ευρυαγγείες.
Παθογένεια ακμής ενηλίκων
Στην αιτιοπαθογένεια της ακμής ενηλίκων γυναικών παίζουν ρόλο η κληρονομικότητα, καθώς είναι πολύ συνηθέστερη σε γυναίκες που οι μητέρες τους έπασχαν από ακμή μετά τα 25 τους χρόνια.
Οι ορμονικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στην ακμή ενηλίκων, καθώς τοπικά στους σμηγματογόνους αδένες η τεστοστερόνη μετατρέπεται σε διϋδροτεστοστερόνη.
Η τελευταία οδηγεί σε σμηγματόρροια και αύξηση της κερατινοποίησης, με αποτέλεσμα να ευνοείται ο αποικισμός του τριχοσμηγματογόνου πόρου με το P. acnes. Άλλοι σημαντικοί παράγοντες της ακμής αυτού του τύπου είναι η χρήση καλλυντικών με βαζελίνη και φυτικά έλαια, το κάπνισμα, το stress και η πιθανή χρήση φαρμάκων του τύπου των κορτικοστεροειδών, αντικαταθλιπτικών, αντιεπιληπτικών κ.α.
Ακμή και διατροφή
Υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις στην σχέση της ακμής με τηδιατροφή. Πολλές μελέτες έχουν διενεργηθεί, αλλά τα αποτελέσματα δεν μπορούν να οδηγήσουν σε ασφαλή συμπεράσματα για τη σχέση δίαιτας και ακμής.
Η υπερβολική κατανάλωση υδατανθράκων και λίπους οδηγεί σε υπερινσουλιναιμία, η οποία με τη σειρά της ευνοεί τη ακμή. Πιστεύεται ότι τα Ω3 λιπαρά οξέα μειώνουν την ινσουλίνη και με τη σειρά τους βελτιώνουν την ακμή. Πολλές μελέτες αναφέρουν το ρόλο τουγάλακτος και των γαλακτοκομικών προϊόντων στην ακμή, καθώς ο άνθρωπος είναι το μόνο θηλαστικό που καταναλώνει γάλα και μετά την βρεφική του ηλικία και μάλιστα γάλα που προέρχεται από άλλα θηλαστικά.
Πιθανώς αυτό παίζει κάποιο ρόλο στην εμφάνιση ακμής μέσω αύξησης της ινσουλίνης του αίματος. Υποστηρίζεται ότι υπάρχει κάποια συσχέτιση της πρώιμης εμμηναρχής με την βαρύτητα της ακμής. Η ακμή είναι βαρύτερη όταν η εμμηναρχή είναι πρωιμότερη.
